Du lịch Mỹ khéo lắm. Đến chỗ nào bạn cũng được giới thiệu những cái đầu tiên, cái nhất. Charlotteville là thủ phủ có tuyên ngôn độc lập đầu tiên. Tới Jamestown được kể là nơi người Anh lần đầu đặt chân lên đất Mỹ. Saint Michaels được bốc thành “nơi người Anh đến lần đầu tại bang Maryland”.

Santa Fe cũng không ngoại lệ vì được quảng cáo “thủ phủ bang lâu đời nhất tại Hoa Kỳ”. Thành phố có tên đầy đủ là “La Villa Real de la Santa Fé de San Francisco de Asís” – “The Royal Town of the Holy Faith of St. Francis of Assisi” (Tạm dịch: Thành phố Hoàng gia có niềm tin thánh thiêng của thánh Phan Sinh ở Assisi. Vị thánh này thuộc phái tu hành khổ hạnh (khổ tu) thường quen gọi là thánh Phanxicô khó nghèo mà thời còn sống đã tu khổ hạnh trong vùng rừng núi hay sa mạc hoang vu của nước Ý (thuộc miền Assisi)

Thành phố Santa Fe

Santa Fe do người da đỏ Pueblo tạo dụng nên từ những năm 1050 đến 1150, sau triều đại Đinh Tiên Hoàng ở Hoa Lư tới 100 năm. Chỉ có điều Hoa Lư nay đã tàn lụi, trong khi Santa Fe vẫn phát triển dù đã 1000 năm tuổi. Thủ phủ này do người Tây Ban Nha dựng nên từ năm 1598, dù người da đỏ từng chiếm lại vài lần. Đây cũng nơi nước Cộng hòa Texas từng công bố là lãnh thổ của họ. Năm 1846, Hoa Kỳ tuyên chiến với Mexico và với 1700 lính, viên tướng Stephen W. Kearny đã chiếm luôn vùng lãnh thổ rộng lớn phía nam Hoa Kỳ hiện nay.

Santa Fe trở thành thủ phủ của New Mexico vào năm 1912, cách đây gần 100 năm, hiện có 96,9 km2 và 76 ngàn dân. Họ còn tự hào đây là thủ đô cao nhất nước Mỹ vì nằm ở độ cao 2134 met so với mực nước biển. Lạ, cái gì cũng nhất, một phong cách quảng bá về du lịch rất Mỹ. Nhiệt độ khoảng -1.5oC về mùa Đông, đôi lúc có tuyết rơi và 21oC về mùa Hè. Gần Santa Fe có phòng thí nghiệm hạt nhân Los Alamos và nhiều trung tâm nghiên cứu khoa học nên thường xuyên có các hội nghị khoa học quốc tế.

Để đảm bảo tính riêng biệt của thành phố giữa sa mạc, chính quyền đã duy trì kiểu xây dựng Adobe độc đáo như nhiều thành phố khác như Taos, Las Cruces. Thủ phủ có phong cách kiến trúc Santa Fe, nhất quán từ xây nhà hiện đại đến khôi phục các phố cổ. Nhìn là thấy rõ New Mexico, không thể pha trộn, kiểu nửa tây nửa ta. Khí hậu ôn hòa, kiến trúc riêng, nhiều tranh tượng mang tính nghệ thuật rất cao, khách du lịch đổ về sa mạc đông nghìn nghịt. Cho dù trong quá khứ, có nhà kiến trúc “tầm nhìn…ngắn” đã cười cợt Santa Fe thuộc về loại thành phố “nhà tranh vách đất”.

 Tòa thị chính của Santa Fe – Palace of the Governors

Như bất kỳ thành phố nào ở New Mexico, Santa Fe có trung tâm, bên cạnh là tòa thị chính (Palace of the Governors) xây từ năm 1610. Kiểu cách và nội thất bên trong vẫn nguyên vẹn có từ cách đây 400 năm. Và đây cũng là tòa thị chính cổ nhất của Hoa Kỳ còn tồn tại cho đến hôm nay (lại một cái nhất). Hiện là bảo tàng của thành phố, một nơi rất đáng xem.

Khách sạn 5 sao Loretto

Khách sạn 5 sao Loretto không khác một ngôi nhà của tộc trưởng da đỏ, nhưng trong đó bán nước hoa đắt nghìn đô la đến loại quần áo hay túi giá hàng chục ngàn. Shopping Mall khá nhộn nhịp và khách mua đông như kiến, có lẽ hầu hết là dân du lịch. Trước cửa Tòa Thị chính cổ là những quầy bán đồ lưu niệm của dân da đỏ.

Phố nghệ thuật Canyon

Nước Mỹ có ba nơi bán tranh, tượng nổi tiếng trên thế giới, đó là New York, Los Angeles và Santa Fe đứng hàng thứ 3. Nhiều nhà văn, họa sỹ, điêu khắc đổ về đây vì thị trường văn hóa nghệ thuật pha trộn giữa hiện đại và truyền thống khá nhộn nhịp. Phố tranh có tên Canyon khá đẹp và êm đềm. Mỗi nhà là một phòng tranh, tượng. Đặc biệt ở Santa Fe còn có một niềm tự hào của thợ mộc mọi thời đại – cầu thang Chúa Trời.